Ontwikkelingen in de maatschappij
Maatschappelijke veranderingen kunnen aanleiding zijn om te kiezen voor andere vormen van sanitatie dan de conventionele riolering en RWZI. Hieronder leest u eerst welke ontwikkelingen het noodzakelijk maken onze huidige manier van omgaan met afvalwater te heroverwegen. Daaronder wordt vanuit verschillende invalshoeken aangegeven wat de voordelen van nieuwe, decentrale sanitatiesystemen zijn.
Noodzaak van een transitie
De maatschappij verandert snel. Dat zien we ook terug in de houding van de maatschappij ten opzichte van de waterketen. De afgelopen decennia heeft de overheid de verantwoordelijkheid ten aanzien van de waterketen in toenemende mate naar zich toegetrokken, waardoor burger en bedrijfsleven in grote mate werden ontzorgd. In die situatie komt geleidelijk aan verandering.
Verder is het aangelegde stelsel niet zodanig robuust dat we daarmee alle problemen het hoofd kunnen bieden. Door de gevolgen van de klimaatverandering en de economische ontwikkeling raakt het stelsel overbelast. Aan burgers en bedrijfsleven wordt in toenemende mate gevraagd bij te dragen aan oplossingen. Daarnaast ontstaat er bij burgers meer bewustzijn ten aanzien van een duurzamere samenleving en de behoefte om minder afhankelijk te zijn van grote netwerken.
Hoewel de ontwikkeling op dit gebied zeker achterloopt bij de energietransitie (van uitsluitend grote netwerken naar netwerken met een mix van individuele stroomvoorziening, lokale energieparken en grotere centrales) begint deze ontwikkeling ook op het gebied van afvalwater in te zetten.
Lokaal maatwerk
Met nieuwe, decentrale vormen van sanitatie kan beter worden ingespeeld op de plaatselijke situatie. Om een voorbeeld te noemen: in de gemeente Zundert hebben boomtelers in de zomer last van droogte. Nagegaan is of het mogelijk zou zijn lokaal afvalwater na zuivering door een helofytenfilter te gebruiken als irrigatiewater voor de boomteelt. De voor een deel nog aanwezige meststoffen kunnen daarbij als extra voedingsstof voor de bomen dienstdoen.
Duurzaam bouwen
Duurzaam bouwen is in opkomst. De nadruk ligt daarbij nu meestal nog op energiebesparing, energiewinning en materiaalgebruik. Maar steeds vaker wordt ook de waterketen meegenomen in het totale plaatje. Energie-efficiënt zuiveren, en terugwinning en hergebruik van het water zijn dan belangrijke doelstellingen. In ecologische wijken gaat men vaak nog een stap verder door fecaliën te composteren en urine als meststof in de eigen tuin toe te passen.
Flexibiliteit
De riolering wordt nog steeds voor 60 jaar (of langer) aangelegd. Maar we weten zeker dat de eisen die we over 30 jaar aan de verwerking van ons afvalwater stellen heel anders zullen zijn dan de eisen die we er nu aan stellen. Dat heeft te maken met de maatschappelijke context, maar ook met de technische ontwikkelingen.
Om goed op die ontwikkelingen in te spelen, kunnen we nu beter systemen aanleggen die 15–30 jaar meegaan. Dat geeft meer flexibiliteit naar de toekomst. En wat in het groot geldt, geldt ook in het klein. Ook op woningniveau zouden we graag meer flexibiliteit zien op het vlak van sanitaire voorzieningen. Vacuümsystemen of afvoerloze systemen bieden veel wat dat betreft veel meer mogelijkheden.
Participatie
Het afvalwatersysteem is grotendeels in handen van gemeenten en waterschappen. Dat hangt samen met het feit dat dit grote en kostenintensieve systemen zijn. Bij decentrale sanitatievoorzieningen kunnen burgers en bedrijfsleven wél participeren in aanleg, beheer en onderhoud. De grotere betrokkenheid die hierdoor ontstaat, kan ertoe leiden dat onjuist gebruik van het systeem vermindert, waardoor de beheerkosten aanzienlijk kunnen dalen. Verder kan lokaal beheer kosteneffectiever zijn en bijdragen aan de lokale economie.