Saniwijzer

Nieuwe sanitatie in de praktijk

De organisatie van beheer en onderhoud

De goede werking van een sanitatiesysteem is afhankelijk van het gevoerde beheer.

Waterschap en gemeente

In de meeste gevallen is het beheer van ons afvalwaterstelsel in handen van waterschap (voor zuiveringen inclusief IBA's) en de gemeente (voor de riolering). Daar is indertijd voor gekozen omdat men vond dat de burger voor zijn afvalwater ontzorgd moest worden en er op deze manier maximale zekerheid zou zijn van een goed functioneren. Daarnaast was er het financiële argument dat de kosten dan zouden kunnen worden verhaald op de rioolbelasting en de zuiveringsheffing. Hoe het beheer precies is geregeld, kan echter van waterschap tot waterschap verschillen.

Bedrijven

Zuiveringsinstallaties in eigendom van bedrijven (horeca, recreatieparken, benzinestations) worden veelal door de eigenaren zelf beheerd. Zij besteden dat uit aan gespecialiseerde bedrijven.

Maatschappelijke ontwikkelingen

De maatschappelijke visie op de rol van de overheid is echter veranderd. Het sterkst komt dat tot uiting in de wijk Oosterwold in Almere, waar de verantwoordelijkheid voor de infrastructuur, inclusief de afvalwaterverwerking, helemaal in handen is gelegd van de (toekomstige) bewoners.

Uitbesteden

In beginsel ligt het voor de hand er bij decentrale sanitatiesystemen van uit te gaan dat de eigenaar van het systeem ook verantwoordelijk is voor het beheer. Dat beheer hoeft hij uiteraard niet zelf te doen, maar kan hij tegen vergoeding uitbesteden aan derden, zoals:

  • Het waterschap of de gemeente (al zullen overheden niet snel beheertaken van particuliere installaties op zich nemen)
  • Een gespecialiseerd onderhoudsbedrijf
  • De leverancier van het systeem
  • Een lokale aannemer
  • Een lokale bewoner/bewonerscollectief

In alle gevallen is het gewenst in een beheerprotocol duidelijke afspraken te maken en daarover jaarlijks te laten rapporteren. Dit zou bijvoorbeeld in de vergunningsvoorwaarden geregeld kunnen worden. Verder moet het beheer in een beheerovereenkomst vastgelegd worden.

Keuzemotieven

Er kunnen verschillende motieven zijn om voor de ene of de andere beheerder te kiezen. Daarbij hoeven de kosten niet altijd de doorslag te geven. Lokale werkgelegenheid, stimulering van samenwerking in de buurt of lokale acceptatie kunnen evenzeer meespelen. Uiteraard zijn er ook hybride vormen mogelijk, waarbij bijvoorbeeld een bewoner het dagelijkse toezicht heeft en licht onderhoudswerk uitvoert, en een leverancier of gespecialiseerd bedrijf eens per jaar groter onderhoud en controle uitvoert.

Online beheer

Een nieuwe ontwikkeling is online monitoring en beheer van decentrale systemen. Via sensoren worden data van in- en effluent verstuurd. Desgewenst kan direct worden gereageerd door aanpassingen in het zuiveringsproces of door, bij defecten, een monteur te sturen.

Huidige praktijk

De huidige praktijk laat zien dat de meeste decentrale systemen in eigendom zijn van gemeenten en in mindere mate van bedrijven. In de meeste gevallen wordt beheer en onderhoud uitgevoerd door de leverancier van het systeem. Jaarlijks worden de relevante data doorgegeven aan de opdrachtgever (eigenaar), die deze vervolgens doorgeeft aan de vergunningverlener/toezichthouder (RWS of waterschap).

In enkele gevallen is er sprake van een meer hybride vorm van beheer, waarbij een lokale partij het dagelijkse toezicht en het normale beheer doet, en de leverancier alleen ondersteunt bij meer specialistische werkzaamheden.

Betrokkenheid van burgers

In een beperkt aantal gevallen zijn burgers bij het beheer van grotere systemen betrokken. Dit is bijvoorbeeld het geval bij Drielanden (bewoner treedt op als lokale beheerder en toezichthouder) en bij CPO-Boschveld (bewonerscollectief draagt zorg voor dagelijks toezicht en is eigenaar; jaarlijks beheer is uitbesteed aan leverancier).

Bij een aantal ecologische wijken (Iewan in Nijmegen en Aardehuis in Olst) zijn decentrale systemen aangelegd (composttoiletten, helofytenfilters) die in principe door de bewoners zelf worden beheerd en onderhouden. De verplichting tot een adequaat beheer van sanitatiesystemen is geregeld via de Regeling lozing afvalwater huishoudens.

Terug